teması üzerine odaklanmıştır. Toplumda hastalığın farkındalığının genel olarak %10’un altında olması, erken dönemde tespit edilmesini zorlaştırmakta ve son dönem böbrek yetmezliğine ilerlemesine yol açmaktadır.
Kronik böbrek hastalığı erken dönemde fark edilip tedavi edilmediği zaman ağır böbrek yetmezliği, kalp-damar hastalıklarına ait sorunlar ve ölüm ile sonuçlanabilir. Dünya genelinde kronik böbrek hastalığının görülme oranı %10-12 civarında olup, kadınlarda bu oran %14’e kadar çıkabilmektedir. Türk Nefroloji Derneği tarafından yapılan ülke çapındaki bir tarama çalışmasında ülkemizde kronik böbrek hastalığı oranı %16’ya yakın saptanmıştır. Kontrolsüz şeker hastalığı, kontrolsüz hipertansiyon, kalp hastalığı, şişmanlık, ileri yaş, ailede böbrek hastalığı öyküsü, sigara ve sık ağrı kesici ilaç kullanımı ve ürolojik problemler (böbrek taşı, idrar yollarında tıkanıklık) kişiyi böbrek hastalığı açısından yüksek riskli hale getirmektedir. Kronik böbrek hastalığı çoğu kez belirti vermeden sinsi bir şekilde son döneme yani diyaliz aşamasına ilerlemektedir. Bu nedenle riskli kişiler başta olmak üzere herkesin düzenli olarak sağlık taramasından geçmesi, basit kan ve idrar testi ile böbrek fonksiyonlarını yılda en az bir kez kontrol ettirmesi önemlidir.
Kronik böbrek hastalığının en önemli ve etkin tedavi şekli önlenmesidir. Bu noktada koruyucu hekimlik yaklaşımları ön plana çıkmaktadır. Özellikle kronik böbrek hastalığı olan veya bu açıdan yüksek risk taşıyan bireylerde böbrek fonksiyonunun korunması son derece önemlidir. Böbrekler için risk oluşturan ilaçlar (bazı antibiyotik ve ağrı kesici ilaçlar) kullanılırken, tanı veya tedavi amaçlı görüntüleme işlemleri (örneğin ilaçlı tomografi ve anjiografi) sırasında, riskli ameliyatlar öncesinde ve sonrasındaki dönemde böbrek fonksiyonlarının hekim tarafından izlenmesi ve koruyucu önlemlerin alınması çok önemlidir. Gereksiz ve hekim kontrolünde olmayan ilaç kullanımından kaçınılmalıdır. Böbrek sağlığı açısından böbrekleri susuz bırakmamak, yeterli su alımına özen göstermek, özellikle sıcak iklimde yaşayanlarda daha da önemlidir.
Kronik böbrek hastalığının önlenmesinde toplumun tüm katmanlarına sorumluluk düşmektedir. Özellikle çocukluk çağından itibaren bireylerde şişmanlık, şeker hastalığı ve hipertansiyonun önlenmesi son derece önemlidir. Gereksiz ilaç (özellikle ağrı kesiciler) kullanılmaması, aşırı tuzlu ve yüksek kalorili beslenme şeklinin terk edilmesi, yeterli su içilmesi, düzenli egzersizin bir yaşam biçimi olarak benimsenmesi, sigara ve alkolden uzak durulması ve düzenli sağlık kontrollerinin yaptırılması kronik böbrek hastalığından korunmak açısından önemlidir.
Özet olarak, kronik böbrek hastalığından korunmak için;
Düzenli egzersiz yapın
Sağlıklı beslenin ve ideal vücut ağırlığınızı koruyun
Tuzu azaltın
Yeterli sıvı alın
Sigara içmeyin
Ağrı kesici ilaçlardan kaçının
Kan basıncınızı ve kan şekerinizi düzenli olarak ölçtürün
Risk grubunda iseniz böbreklerinizi düzenli olarak kontrol ettirin
Erken teşhis ve tedavi edilemeyen kronik böbrek hastalığı, son dönem böbrek yetmezliğine ilerleyebilir. Bu aşamada diyaliz ve böbrek nakli tedavilerinin gündeme gelmesi kaçınılmaz bir durumdur. Böyle bir durumla karşı karşıya kalmamak için erken teşhis önemlidir.
Op. Dr. Yusuf AL BAYRAK
Kırıkkale Yüksek İhtisas Hastanesi Başhekimi
"NEŞTER"
